Ecce homo

"Does not the most enlightened philosophy teach us to mistrust man? The optimal being, the supreme creature, the natural aristocrat of the living world? Man who - when, exceptionally, he becomes his true self - can bring about excellence, yet also bring about the worst. A slayer of monsters, and forever a monster himself...

So I ask myself the question: could the religions I study teach us the art of killing the dragon in our flesh? This diabolical presence, buried within us yet constantly surfacing: is this the original sin I was taught about as a child?

I detest the notion of a new dawn in which Homo Sapiens would live in harmony. The hope this Utopia engenders has justified the bloodiest exterminations in history.

Can we never learn this lesson and recall it in fear every time we stop and look at ourselves? Our tragedy on earth is that life is subject to influences from above, and we can no more revisit the mistakes of yesterday than the sand can avoid being wiped clean as the tide pours in upon it."

Uit: François Bizot, 'The Gate'.


"Wohin ist Gott? rief er, ich will es euch sagen! Wir haben ihn getötet, – ihr und ich! Wir alle sind seine Mörder! Aber wie haben wir dies gemacht? Wie vermochten wir das Meer auszutrinken? Wer gab uns den Schwamm, um den ganzen Horizont wegzuwischen? Was taten wir, als wir diese Erde von ihrer Sonne losketteten? Wohin bewegt sie sich nun? Wohin bewegen wir uns? Fort von allen Sonnen? Stürzen wir nicht fortwährend? Und rückwärts, seitwärts, vorwärts, nach allen Seiten? Gibt es noch ein Oben und ein Unten? Irren wir nicht wie durch ein unendliches Nichts? Haucht uns nicht der leere Raum an? Ist es nicht kälter geworden? Kommt nicht immerfort die Nacht und mehr Nacht? […] Gott ist tot! Gott bleibt tot! Und wir haben ihn getötet! Wie trösten wir uns, die Mörder aller Mörder?"

Uit: Friedrich Nietzsche, 'Die fröhliche Wissenschaft'.



Ik beloofde u enige tijd geleden dat ik voortaan voornamelijk over mooie dingen zou schrijven, en de lelijke dingen te verzwijgen. Die belofte ga ik nu reeds breken. Ik kan niet anders. De dingen die ik gezien en gelezen heb hebben me door elkaar geschud. Ik wil mijn gedachten en gevoelens delen, maar nergens vind ik een luisterend oor, laat staan een paar warme armen.

Ik ben eenzaam in de grote stad. Phnom Penh is druk en ruw en vol van leven. Ze snauwt je af en slaat je neer, om je even later vriendelijk toe te lachen. De musea van de hel bevinden zich er naast bruisende markten en trendy restaurants. Phnom Penh is een stad die zichzelf continu tegenspeekt.

Deze week is het proces begonnen tegen Kang Kek Iew, beter bekend als Kameraad Duch. Hij was de leider van de Tuol Sleng gevangenis in Phnom Penh, waar tienduizenden mannen, vrouwen en kinderen gevangen gehouden en gemarteld werden, voordat ze gedeporteerd werden om buiten de stad vermoord te worden. Hun 'misdaden': ze kwamen uit de stad, ze waren hoogopgeleid, ze spraken vreemde talen, ze hadden gewerkt voor eerdere regeringen, ze droegen brillen, ze waren monnik, ze werkten in ziekenhuizen, ze waren etnisch Cham of Maleis of Chinees of Vietnamees, ze hadden contact gehad met Vietnamezen, ze kwamen uit Europa, hun gezicht stond iemand niet aan, ze waren er van beschuldigd niet in de Revolutie te geloven. Hun teennagels werden uitgetrokken, waarna hun tenen overgoten werden met alcohol. Ze werden ondersteboven gehangen, met hun hoofd in een emmer mest. Hun kinderen werden voor hun ogen vermoord. Ze bekenden alles wat hun beulen maar wilden horen. En Duch was de baas.

Het proces tegen hem is deze week begonnen. Dertig jaar hebben de nabestaanden erop moeten wachten. Dertig jaar waarin de leiders van de Revolutie, de architecten van de genocide, niet berecht werden. Dertig jaar waarin de grote leider Pol Pot, de man die meer dan twee miljoen mensen vermoordde, rustig in Thailand van zijn oude dag mocht genieten, tot hij in 1998 stierf. Dertig jaar waarin de verdreven Rode Khmer leiders de steun hadden en wapens kregen van een onwaarschijnlijke coalitie bestaande uit China, de VS en Thailand, verenigd in hun afkeer jegens de Vietnamese bevrijders - de Rode Khmer vertegenwoordigde 'Kampuchea' in de Verenigde Naties tot in de jaren negentig. Dertig jaar waarin rode landmijnen nog dagelijks slachtoffers maakten. Dertig jaar waarin slachtoffers en beulen naast elkaar leefden, bang voor represailles, bang voor de buren.

En wat staat er in de Phnom Penh Post, het krantje dat de westerse expats en ontwikkelingswerkers lezen om op de hoogte te blijven van wat er op de wereld en in Cambodja gebeurt? Het hof heeft geen geld meer, en haalt het einde van de maand niet. Het hof heeft godverdomme geen geld meer! Waar is al dat geld dat de VN erin gepompt hebben gebleven dan? In wiens bloedbevuilde broekzakken zijn de yen en de euro's nu weer verdwenen? Cambodja is een corrupt rotland, waar zwendelaars en profiteurs de verschrikkelijke geschiedenis en het collectieve schuldgevoel van 's werelds rijke landen misbruiken om bergen ontwikkelingsgeld los te peuteren, om een deel daarvan in eigen zak te steken. Hoe kun je in godsnaam rechtspreken in een land waar recht louter bestaat in theorie?

De Rode Khmer was opgericht door een groepje jonge intellectuelen. Ze hadden in Parijs gestudeerd, ze hadden Marx bestudeerd, ze bewonderden Mao. Ze creëerden een grandioze mythe, waarin het platteland van Cambodja werd voorgesteld als een utopisch paradijs, en de onopgeleide Khmer boeren als pure modelburgers, niet gecorrumpeerd door buitenlandse invloeden. Aanvankelijk werkten ze samen met de communisten in Noord-Vietnam, maar al gauw maakte de samenwerking plaats voor paranoia, en een extreem anti-Vietnamese, racistische ideologie. Ze streden tegen de militaire dictatuur van Lon Nol, die gesteund werd door de Verenigde Staten. Ze werden geprezen door linkse intellectuelen in Europa, door die naïeve Mao-aanbidders die nog altijd heil verwachtten van het rode boekje - door onze ouders dus. Ze recruteerden plattelandstieners om voor hen te vechten. Ze 'bevrijdden' hun Khmer broeders door iedereen die niet meewerkte te vermoorden.

Phnom Penh werd ingenomen op 17 april 1975. De hele stadsbevolking werd opgedragen direct te vertrekken. Zij die niet direct vermoord werden, werden verplaatst naar plattelandsdorpen. All animals are equal, but some animals are more equal than others - de Rode Khmer leiders zorgden wel dat ze het zelf goed hadden, de 'oorspronkelijke' dorpsbewoners hadden nog bepaalde privileges, maar de 'nieuwe' mensen, zij die uit de steden kwamen, moesten als slaven werken, dag in dag uit, veertien uur per dag. Geld werd afgeschaft. Scholen werden afgeschaft. Openbaar vervoer, vrije tijd, muziek, gekleurde kleding, medische zorg, verliefdheid - het werd allemaal afgeschaft. Rijst werd geëxporteerd naar China, in ruil voor wapens en brandstoffen. De bevolking stierf van de honger, terwijl Pol Pot Vietnam aanviel en zijn burgers structureel liet executeren. Welkom in Utopia.

Geloof niemand die de waarheid zegt te kennen. En kijk uit voor mensen die het medicijn voor een betere wereld zeggen te kennen. Macht corrumpeert genadeloos, zeker als ze in handen komt van bange mensen. Ideologie vaart wel bij angst. Maar de prijs is groot. Dit dictatoriale regime pleegde genocide op zijn eigen volk. Links Europa zag en hoorde niets. De Verenigde Staten ook niet - die waren druk bezig hun Vietnamese wonden te likken. De enige die iets deden om de moordpartijen van de Rode Khmer te stoppen waren de communistische broeders uit Vietnam - uitgelokt door de paranoia en het racisme van Pol Pot. Ze vielen Cambodja binnen, en bevrijdden de bevolking, in 1979. Het kwam voor veel mensen te laat.

Phnom Penh huist twee gruwelijke musea. De eerste is Tuol Sleng, de voormalige school die gevangenis werd, het slachthuis van de Duch. Wand na wand hangt vol met portretfoto's van de slachtoffers. Ze kijken met bange ogen, met doffe ogen, met schreeuwende ogen. Foto's zeggen veel, martelwerktuigen ook. Dat ding daar, daar werd iemands hoofd in geklemd. Het oorspronkelijke prikkeldraad hangt er ook nog. Mijn keel snoert zich dicht. Ooit speelden hier kinderen. Toen werd er een hel van gemaakt, waar mensen andere mensen zoveel pijn deden als ze maar konden. Bange jongens kregen wapens in hun handen, en lieten de duivels in zich ontwaken. De lucht in de school weegt zwaar. De smekende stemmen worden niet gehoord. De tranen kunnen nergens heen.

Het tweede museum bevindt zich vijftien kilometer buiten de stad, op de plek waar tienduizenden mensen vermoord en in massagraven gegooid werden. De Killing Fields van Choeung Ek, zo heet het hier. In het midden staat een stoepa, gevuld met honderden ingeslagen mensenschedels.

De plek is godgeklaagd vreedzaam. Waarom laat U vogeltjes fluiten en bloemen bloeien in de hel? Legt U dat eens uit! Als U vogeltjes kunt laten fluiten en bloemen kunt laten bloeien, waarom kunt U Uw kinderen dan niet beschermen tegen de demonen binnenin hen?

Maar God antwoordt niet. Hij is immers dood.

Ik fiets terug naar de stad. Fietsen in Phnom Penh is geen sinecure, gezien het feit dat Cambodja een land is zonder verkeersregels. Maar je krijgt er handigheid in. Als ik het centrum bereikt heb, fiets ik doelloos verder. Ik kom bij het plantsoen achter het nationale monument. Het is zondagnamiddag, en het is er een drukte van belang. Mensen badmintonnen. Ze voetballen. Ze houden speelgoeddingetjes hoog. Ze joggen. Ze wandelen. Ze kletsen. Ze flirten. Ze kopen balonnen voor hun kinderen. In een fontein wordt een ware lichtshow gehouden, compleet met dansend water. De mensen lachen.

Cambodja leeft. De littekens mogen groot zijn, Cambodja leeft.

En de kinderen in het internetcafé spelen joelend hun oorlogsspelletjes.